Asgari ücrette yüzde 30 artışa gidildi ve 1 Temmuz’dan itibaren günlük brüt 215.70 TL, aylık brüt 6.471 TL, net 5.500.35 lira oldu. Yeni asgari ücretin işverene maliyeti ise 7.603.43 oldu. Asgari ücret artışı pek çok ücretin de artmasını sağladı. Emekli, çalışan, emekli olmak isteyen, stajyer, engelli gibi birçok kesim yeni maaş ve primleri değişti. Bu değişiklik ve zamların yanı sıra asgari ücret artışı vatandaşın yaptığı bazı ödemelerin de artmasına yol açacak. Örneğin doğum ve askerlik borçlanması, GSS primi, BES kesintileri de arttı.
Asgari ücret çalışanları ilgilendiriyor olsa da sosyal güvenliğe konu neredeyse tüm işlemler asgari ücrete göre belirleniyor. Buna göre asgari ücretteki yüzde 30’luk artış sosyal güvenlik ile ilgili tüm alanlara da yansıdı. Yeni asgari ücretle birlikte; doğum ve askerlik borçlanmasından işsizlik maaşına, genel sağlık sigortası priminden isteğe bağlı sigortalılık ödemelerine kadar tüm ödemeler de değişti.
Temmuz başından yılsonuna kadar sigorta primine esas günlük kazanç alt sınırı 215.70 TL, aylık kazanç alt sınırı 6.417 lira olurken; günlük kazanç alt sınırı 1.617.75 TL, aylık kazanç üst sınırı 48.532.50 TL oldu. Hürriyet gazetesinden Noyan Doğan asgari ücret artışı değişen ödemeleri kalem kalem yazdı. İşte konun detayları...
Sağlık Primi:
İŞTE MADDE MADDE SOSYAL GÜVENLİKTEKİ DEĞİŞİKLİKLER
Temmuz ayından itibaren Genel Sağlık Sigortası (GSS) için ödenecek prim de değişti. Aynı hanede yaşayan aile içinde kişi başına düşen gelir asgari ücretin üçte birinin altında olanlar gelir testine girecek ve gelirlerinin düşük olduğu tescil edilirse GSS primlerini devlet karşılayacak.
Geliri asgari ücretin üçte birinin üzerinde olanlar asgari ücretin yüzde 3’ü üzerinden GSS primi ödüyor. Temmuz ayından itibaren genel sağlık sigortası için aylık 194 lira, yıllık da 2.329 lira prim ödenecek.
İsteğe Bağlı Sigorta:
Zorunlu sigortalı olmayı gerektirecek şekilde çalışmayan, sigortalı olarak çalışmakla birlikte ay içerisinde 30 günden az çalışan ya da tam gün çalışmayanlar, malullük ve yaşlılık aylığı almayanlar isteğe bağlı sigortalı olabiliyor.
İsteğe bağlı sigortalılıkta ödenecek prim kişiye bağlı. Ancak belirli bir sınırlama var. En az brüt asgari ücretin yüzde 32’si, en çok da yine brüt asgari ücretin 7.5 katının yüzde 32’si kadar.
2022 yılı Temmuz ayından itibaren isteğe bağlı sigorta yaptıracaklar aylık en az 2.070 lira prim ödeyecekler. Primlerini yüksekten ödemek isteyenler ise 2022’de en çok 15.530 lira yatıracaklar.
Bağ-Kur Primleri Arttı:
Bağ-Kur sigortaları temmuz ayından itibaren aylık en az 2.232.50 TL ödeyecek, 5 puanlık prim indiriminden yararlananlar için aylık prim tutarı 1.908.95 TL oldu.
Tarım Bağ-Kurluların ise ödeyecekleri en düşük prim tutarı 2.158 TL, 5 puanlık indirimden yararlanılması halinde de en düşük prim tutarı 1.845.31 TL oldu.
Askerlik, Doğum Borçlanması:
Asgari ücretin temmuz ayında artması ile birlikte kadın çalışanlar için doğum, erkek çalışanlar için de askerlik borçlanması için ödenecek tutarlar da arttı.
Borçlanma karşılığında ödenecek en düşük tutar asgari ücretin yüzde 32’si, en yüksek tutar da asgari ücretin yüzde 32’sinin 7.5 katı.
2022’de en düşük borçlanma için ödenecek günlük en az tutar 69 lira, en yüksek tutar da 517.68 lira. Buna göre en düşük borçlanmaya konu aylık tutar 2.070 lira olurken, aylık en yüksek tutar ise 15.530 lira.
Yaşlılık ve Engelli Aylığı:
65 yaşını doldurmuş, hiçbir sosyal güvencesi ve herhangi bir geliri olmayan kişilere ödenen 65 aylığının temmuz ayında hem tutarı artacak hem de yararlanma koşulu değişecek.
Aylıktan yararlanabilmek için gelirin asgari ücretin aylık net tutarının üçte birinden az olması gerekiyor. Buna göre aylık geliri 1.833 liranın altında olanlar yaşlılık aylığı alabilecek. 65 yaş aylığı memur maaş katsayısındaki artışa göre belirleniyor.
Buna göre temmuz ayından itibaren yaşlılık aylığı 1.536 lira oldu. Temmuz ayı ile birlikte engellilere ödenen maaşlar da artarak yüzde 40-69 arası engelli aylığı 1.226 lira, yüzde 70 ve üzeri engelli aylığı 1.840 liraya çıktı. 18 yaşından küçük engellilerin yakınlarına ise 1.226 lira aylık ödenecek.
Çırak ve Öğrencilerin Sigorta Primleri: Yeni asgari ücretle birlikte çırak ve öğrencilerin primleri de değişti.
Çırak, işletmelerde mesleki eğitim gören öğrenciler ile mesleki ve teknik ortaöğretim okul ve kurumlarında okumakta iken staja, tamamlayıcı eğitime veya alan eğitimine tabi tutulan öğrencilerin sigorta primleri, asgari ücretin yüzde ellisi üzerinden hesaplanıyor. Buna göre temmuz ayında itibaren günlük prim 107.85 lira, aylık prim ise 3.235 liraya çıktı.
Rapor ücretleri de arttı
Asgari ücretliler 2022 yılı için ayakta tedavide günlük 143.8 lira, en yüksek 1078 lira. Yatarak tedavide de 107.85 lira günlük rapor parası alacak en yüksek ise 808 lira ödenecek.
Kıdem tazminatı tavanı yükseldi
Asgari ücretin brütü 5004 lira, neti ise 4253 liraydı. Asgari ücretli bir çalışan 1 yıllık çalışmasının karşılığında 5004 lira kıdem tazminatı hak ediyordu. Yeni asgari ücretle birlikte bu tutar 6741 liraya yükseldi.
Örnek vermek gerekirse 10 yıldır asgari ücretli olarak aynı işyerinde çalışan kişinin alacağı kıdem tazminatı 67 bin 410 lira oldu. (Not: Kıdem tazminatı olarak hesaplamıştır. İhbar tazminatı ve diğer özlük haklarına ilişkin hesaplar katılmamıştır. Sadece oranın belli olması için kıdem tazminatı baz alınmıştır.)
BES kesintileri arttı
Çalışanların her ay brüt maaşlarından yüzde 3 kesilerek, Bireysel Emeklilik Sistemine (BES) aktarılıyor. 45 yaş altı çalışanların işverenleri tarafından sisteme dahil edilmesine imkan tanıyan otomatik BES’te maaşlardan yapılan kesinti tutarı da arttı.
İşsizlik Maaşı:
Çalışanın adına son 4 ay içinde SGK’ya bildirilen prime esas kazanç dikkate alınarak işsizlik maaşı hesaplanıyor. Sigortalının ortalama brüt kazancının yüzde 40’ı kadar maaş ödeniyor.
En fazla işsizlik ödeneği ise aylık brüt asgari ücretin yüzde 80’ini geçemiyor. 2022 yılının Temmuz ayından itibaren uygulanacak en düşük işsizlik maaşı 2.588 lira, en yüksek işsizlik maaşı ise 5.176 lira olacak.
Pek çok çalışan işsizlik maaşı ile ilgili detayları merak ediyor. İşsizlik maaşı başvurusu nasıl yapılır? Kim kaç ay işsizlik ödeneğinden yararlanabilir? İşte işsizlik maaşı ile ilgili en çok merak edilen 10 sorunun yanıtı...
1-Başvuru nereden ve ne zaman yapılır?
İşsizlik maaşı için işten çıkış belgesi verildikten sonra ‘30 gün içinde’ İşkur’a başvurmak şart. 30 gün sonra da başvuru yapılabilir ama gecikilen süre için işsizlik maaşı ödenmez. Başvurular, ‘iskur. gov.tr’den, ‘e-Devlet’ten veya İşkur’a elden yapılabilir.
2-Sigorta prim şartları neler?
Kendi istek ve kusuru olmaksızın işini kaybetmiş, k son 3 yılda adına en az 600 gün işsizlik sigorta primi ödenmiş, işten ayrılmadan önceki son 120 gün hizmet akdine tabi çalışmış olanlar işsizlik maaşı alabiliyor.
3-Ödeme kaç ay yapılıyor?
Adına en az 600 gün prim ödenen kişiye 6 ay, 900 gün prim ödenene 8 ay, 1080 gün prim ödenene ise 10 ay boyunca işsizlik maaşı bağlanıyor.
4-Maaşı alan devlet destekli sağlıktan yararlanabilir mi?
Evet. Genel Sağlık Sigortası (GSS) primi yatırılıyor. Eş ve çocuklar da yararlanıyor.
5-Ödenecek maaş nasıl hesaplanıyor?
İşsizlik maaşı hesaplanırken son dört aylık brüt maaş dikkate alınıyor. Maaş, ortalama brüt kazancın yüzde 40’ı oluyor. Bu şekilde hesaplanan işsizlik ödeneği miktarı, aylık asgari ücretin brüt tutarının yüzde 80’ini geçmiyor. Asgari ücretin net tutarı 5 bin 500 lira olurken, brütü ise 6 bin 471 liraya çıkmıştı. 1 Temmuz-31 Aralık 2022 itibarıyla bu brüt asgari ücrete göre alınabilecek en düşük işsizlik maaşı 2 bin liradan 2 bin 588 liraya çıkmış oldu. Son 4 aylık maaşı yeni brüt asgari ücrete göre yatanların eline bu tutar geçecek.
51 BİN LİRAYI AŞIYOR
Asgari ücretten daha fazla kazananlar için hesap da asgari ücretin brüt tutarına göre yapılıyor. İşsizlik ödeneğinin tavan tutarı da aylık asgari ücretin brüt tutarının yüzde 80’ini geçemiyor. 1 Temmuz öncesi brüt asgari ücret 5 bin 4 liraydı. Buna göre çalışan 10-15 bin lira da kazansa en çok 4 bin 3 lira işsizlik parası alabiliyordu. Şimdi brüt asgari ücret 6 bin 471 liraya çıktığından ödenecek en yüksek aylık rakam 5 bin 177 lira olacak. Böylece 10 ayda ödenecek tutar 51 bin 768 liraya çıkıyor. 6 ay maaşa hak kazanan ise 31 bin lira para alacak.
6-Kesinti var mı?
İşsizlik maaşı, Damga Vergisi hariç herhangi bir vergi ve kesintiye tabi değil. Nafaka borçları dışında haciz ve başkasına devri olmaz.
7-Hesaba hangi günlerde yatıyor?
Başvuru, izleyen ayın sonuna kadar sonuçlandırılıyor. İşsizlik maaşı, kimlik kartıyla herhangi bir PTT şubesine başvurarak her ayın 5’inde çekilebiliyor. Maaş 6 ay içinde çekilmeli. Aksi durumda maaş İşkur’a geri gidiyor.
8-Maaş hangi hallerde iptal edilir?
İşkur’un teklif ettiği işi haklı bir nedene dayanmaksızın reddedenlerin, işsizlik ödeneği aldığı dönemde kayıt dışı olarak çalıştığı tespit edilenlerin, İşsizlik maaşı aldığı sırada, ‘emeklilik’ gerekçesiyle yaşlılık aylığı almaya başlayanların, İşkur tarafından önerilen meslek geliştirme eğitimini reddedenlerin ödenekleri kesiliyor.
9-Ödenek alınırken nelere dikkat edilmeli?
İşsizlik ödeneği alınan süre içinde; ikamet adresinin değişmesi, yaşlılık aylığı alınması, sağlık kuruluşunca istirahatli kılınması, silah altına alınılması, yurtdışına çıkılması, bir işte çalışmaya başlanması veya mahkeme kararıyla işe iade edilmesi hallerinde durum 15 gün içinde İşkur’a bildirilmeli.
10-Yeniden başlatmak mümkün mü?
İşsizlik maaşı alırken, maaştan yararlanma süresini doldurmadan tekrar işe girilmesi ve işsizlik ödeneğinden yararlanmak için gerekli olan şartları yerine getiremeden yeniden işsiz kalınması halinde daha önceden hak edilen işsizlik ödeneği süresi dolduruluncaya kadar ödenekten yararlanmak mümkün oluyor. Kalan hak sahipliğinin devamında İşkur’a başvurulan tarihten itibaren ödemeler gerçekleştiriliyor.