Sabah Gazetesinden Hazal Ateş'in Haberine Göre; Gençlere iş fırsatı yaratan, yarı zamanlı çalışmada sosyal güvenlik, izin, kıdem tazminatı gibi haklar büyük oranda güvenceye alınıyor. Üniversiteli gençlerin istihdam edilmesini kolaylaştıracak, yeni çalışma modelleri ve teşvikleri de içeren adımlar devreye giriyor. Türkiye'de fotoğrafı kayıtlara göre kısmi çalışanların sayısı 200 bini geçiyor. Geleceğin mesleklerinde yeni iş imkanları oluşturmaya katkıda bulunacak geçiş destekleri de yeni seneden itibaren yaşama geçirilecek.
Yeni seneden önce Meclis'e sunulacak yasal düzenlemeyle bu çerçevede çalışanların hafta tatili, senelik ücretli izni hak etme süresi ve kıdem tazminatına hak kazanma süreleri İş Kanunu'nda açıkça belirtilecek. Part-time çalışanlar eksik günlerini isteğe bağlı şekilde öderken, hem kamu hem de özel sektörde projelerde iş bulmaları kolaylaşacak.
EMEKLİLİK PRİMLERİNİ DEVLET ÖDEYECEK
Tam zamanlı çalışmadan kısmi zamanlı çalışmaya geçen çalışanlar için gelir vergisi istisnası da gündemde. Kısmi zamanlı çalışmaya geçilenden arta kalan bakiye gün sayısı kadar emeklilik primlerini devletin ödemesi öngörülüyor. Kısmi süreli çalışanlar emeklilik primini iki yolla 30 güne tamamlayabilir.
İsteğe bağlı sigorta primi ödeyerek veya borçlanma yapılabilir. İsteğe bağlı sigorta ile eksik prim günlerini 30 güne tamamlayanlar, işsizlik maaşından faydalanmak amacı ile isterlerse işsizlik sigortası için de prim yatırabilirler. Bu durumda, kendi belirledikleri günlük kazancın yüzde 3'ü üzerinden prim yatırmaları gerekmektedir.
Yasada 'kısmi süreli çalışma" olarak nitelendirilen yarı zamanlı çalışmaya ilişkin merak edilen soruların cevapları şöyle:
1-Part-time çalışmada ücretler nasıl hesaplanıyor, yasal koruma var mı?
İş Kanunu'na göre tam süreli sözleşmede haftalık çalışma süresi 45 saat olarak uygulanıyor. Kısmi süreli sözleşme de haftada 30 saat ve altındaki süreler için yapılıyor. Sigorta bildirimleri çalıştıkları saatlerin güne çevrilmesi neticesinde oluşan prim günleri baz alınarak yatırılır. Hesaplama her bir 7.5 saatlik çalışma 1 gün olarak kabul edilerek gün kesirleri tam gün alınarak gerçekleştiriliyor. Bu ayın sonunda yapılacak düzenlemeyle çalışanların hafta tatili, senelik ücretli izni hak etme süresi ve kıdem tazminatına hak kazanma sürelerine detaylar kanunda açık şekilde ortaya konulacak.
2-Part-time çalışanlar eksik günlerin primini tamamlayabilir mi?
Emeklilik için eksik prim gününü 30 güne tamamlamak çalışanın tercihine bırakılmış durumda. İsteğe bağlı veya borçlanma yolu ile eksik prim günlerinin tamamlanması mümkün. İsteğe bağlı sigorta ve borçlanmada günlük asgari ücret ile bunun 7.5 katına kadar prim ödeme olanağı bulunuyor. Ayda 12 gün prim yatıran isteğe bağlı sigorta ile kalan 18 günün primini ödeyebilir. İsteyen eksik günlerini emekliliğe yakın bir tarih boyunca borçlanabilir.
3-Kısmi süreli çalışanın saat ücreti tam süreli çalışana göre farklı mıdır?
Part-time çalışanlar ücret ve paraya ilişkin menfaatlerde tam süreli çalışanlarla farklı işleme tabi tutulamaz. Tam süreli çalışanlara göre çalışılan süreye orantılı olarak ödeme yapılması gerekmektedir. Örneğin ayda 30 gün çalışan işçiye net 3 Bin TL üzerinden günde 100 TL verilmekte, on gün çalışana da günlük 100 lira ödenmesi gerekmektedir.
4- Sigorta yapılması mecburi mu?
Kısmi süreli çalışanların da sigortalarının yapılması mecburiyeti bulunuyor. Sözleşmesi aylık ücret üzerinden yapıldıysa haftalık çalışma süresi dikkate alınmadan otuz günlük sigortalı bildirilir. Bu durumda ödenecek ücret de brüt asgari ücretin altında olamaz. Sözleşme saat ücreti üzerinden gerçekleştiyse bir ayda çalışılan süreler toplanır ve günlük 7.5 saat olan çalışma süresine bölünür. Hesaplanan gün sayısı üzerinden prim yatırılır. Bu hesaplamada 7.5 saatten az olan küsuratlar da 1 gün kabul ediliyor.
5- Kısmi süreli çalışmada genel sağlık sigortası primi ödemesi nasıl yapılıyor?
Bir ay içinde yirmi günden az çalışanın eksik güne ait sağlık sigortası primini 30 güne tamamlama mecburiyeti bulunuyor. Anne, baba, eş üzerinden bakmakla yükümlü olunan kişilerin eksik günlerin sağlık primini yatırması gerekmiyor. Gelir testi ile ödeme gücü olmadığı belirlenenlerin prim yatırması gerekmiyor.
6- Bu kapsamda çalışıp işsiz kalanlar işsizlik maaşı alabilir mi?
İsteğe bağlı sigorta ile eksik prim günlerini tamamlayanlar işsizlik sigortası primi de yatırabilir. Bu durumda işsizlik maaşından yararlanılabilir.
7- Yıllık izin uygulaması tam gün çalışanlara göre farklı mı?
Part-time çalışanların senelik izni çalışmakta olduğu süreye göre belirleniyor. Ayda 10 gün çalışan bir senelik sürenin sonunda 5 gün izin hakkı elde eder. Yasal düzenleme ile senelik ücretli izni hak etme süresi de çalışan lehine düzenlenecek.
8- Kıdem tazminatı konusunda nasıl bir düzenleme yapılacak?
İş Kanunu'na göre kıdem tazminatına hak kazanabilmek için aynı işverene bağlı bir ya da birden çok işyerinde en az bir yıl çalışma mecburiyeti bulunuyor. Yıllık ücretli izne hak kazanmak için de aynı şekilde bir yıl çalışma şartı aranıyor. Kıdem tazminatı ödenmesi konusunda kısmı süreli çalışanlar lehine esneklik sağlanacak.
9- Çalışma mevzuatında yeni iş modellerine göre güncelleme söz konusu olacak mı?
Türkiye, salgın döneminde yaygın şekilde kullanılacak olan "kısmi süreli, evden, uzaktan, vardiyalı" çalışmanın ardından yeni nesil iş modelleri tanıştı. Bu iş modelleri de çalışma mevzuatına uyum sağlayacak şekilde revize ediliyor. Çalışanların hakları yasal olarak muhafaza etmeye alınacak. Ücret ve çalışma şartları net şekilde ortaya konulacak. Uzaktan çalışma modellerinde internet bağlantısı olan bir bilgisayar, yazıcı, cep telefonu verilmesi gibi tüm detaylar sözleşmelerle netleştirilecek. Roller tanımlanacak, sorumluluklar net şekilde ortaya konulacak.
10- Gençler devlet kurumlarında kısmi süreli çalışabilir mi?
Salgınla mücadele sürecinde uzaktan, kısmi çalışmanın yaygınlaştığı kamu kurum ve kuruluşlarında da yeni istihdam modellerine ilişkin çalışma yapılıyor. Dönüşümlü iş paylaşımı, dağıtılmış işgücü modeli, ödünç iş ilişkisi, senelik iş süreleri modeli gibi uygulamalar devreye girecek. Kamuda esnek çalışma metotları uygulanırken, mali, sosyal hak, yardımlar gibi özlük haklar ise saklı kalacak.