Türkiye ekonomisi salgınla birlikte daha önce hiç deneyimlemediği bir krizi yaşıyor. Salgın döneminde düşük faizli kredilerle piyasaya TL pompalandı. Bu süreçte halkın bankalara olan borcu katlandı. Türk Lirası’nın değeri ise giderek yok oldu.
Yılbaşında 7,37 lira olan dolar kuru, 14,67 lira seviyelerinde işlem görmeye başladı. Türk Lirası’nın dolar karşısındaki değer kaybı ise yılbaşından bu yana yaklaşık yüzde 85 düzeyinde. Ülke ekonomisindeki kırılganlık nedeniyle dünyada ufak bir rüzgâr esse TL’de fırtınalar kopuyor. Enflasyon ise son iki yılın en yüksek seviyelerine çıktı. Öyle ki 2018 yılında 100 liraya alınan bir mal sepeti bugün yaklaşık 165 liraya alınabiliyor. Gelişen ülke para birimleri arasında en çok değer kaybı yaşan para birimi de TL. Bu erimeye bir de madeni paralar üzerinden mercek tuttuk. Zira madeni paranın hurdası, TL tutarından daha pahalı hale geldi.
Bir adet 5 kuruşun ağırlığı 2,9 gram civarında. Bu hesaba göre 345 adet 5 kuruşluk madeni para 1 kilograma denk geliyor. Bu kadar 5 kuruşun TL karşılığı ise 17,25 lira ediyor.
10 kuruşların bir tanesi ise 3,15 gram. Yani 1 kilogram ağırlığındaki bir poşet 10 kuruşlukların içinde 317 adet bozukluk var. Bir kilo 10 kuruşun TL değeri ise 31,7 lira. Ancak bu değerler bozuk paraların nominal değerleri. Paraların hurda değeri ise nominal değerinden yüksek. Hal böyle olunca hurdacılar bozuk para toplamaya başlamış durumda. Bu tuhaf durumun bir nedeni TL'deki değer kaybıyken diğer nedeni ise hurda fiyatlarının yükselmesi. Böylece 1 kilo madeni paranın hurda satışı TL değerinin önüne geçti. Sosyal medyada paylaşılan bir videoda 65 TL tutarındaki madeni paranın hurda fiyatının 100 lira olduğu iddia edildi.
Pirinç alaşımlı halk arasında sarı olarak bilinen madeni paranın 1 kilogram hurda fiyatı için hurda alımı yapan yerleri arayarak fiyat aldık. Elimizde bir miktar madeni para olduğunu söylediğimiz hurdacılar, değerlendirebileceklerini söyledi. Madeni paranın rengine ve ham maddesine bakmak gerektiğini söyleyen hurdacılar ortalama bir fiyat verdi. İlk aradığımız yer, Darphane’nin dönem dönem ihale açarak madeni para satışı yaptığı söyledi. İhale usulü madeni para aldıklarını belirten hurdacı, bir kilo sarı paranın kilosunun 40 liraya alındığını belirtti. Hurdacı “Elinizde hangi renk var, rengine göre fiyatı değişir. Ama değerlendiririz” dedi.
İnternet üzerinden rastgele bulduğumuz ikinci hurdacı da hemen hemen aynı bilgileri verdi. “Elimizde 6 kiloya yakın madeni 5 kuruşumuz var” dediğimiz hurdacı kilosunu 20 TL’ye alabileceğini söyledi. Üçüncü hurdacı ise fiyat sınıflandırılmasını anlatarak yardımcı olmaya çalışacaklarını söyledi. Paraların fotoğrafını isteyen hurdacı “Fotoğraf atarsanız bakayım. Sarı olanlar 30 lira civarı olur ama alüminyum olanların kilosu 11 liraya olur” dedi.
Bu hesapla Darphane’den kilosu 17 lira 25 kuruşa 6 kilo ağırlığındaki 5 kuruşu 103,5 liraya alıp, kilosu ortalama 20 liradan hesapladığımızda 120 liraya hurdacıya satılabilir. Bu satıştan yaklaşık olarak 16,5 lira kâr elde ediliyor. Hurdaya kilosu 40 liraya satıldığı düşünülürse 6 kilo ağırlığındaki 5 kuruş 240 liraya kadar çıkabiliyor. Hurdacıdan hurdacıya fiyatlar değişiklik gösterse de madeni paralar, TL karşılığından daha fazla bir fiyata hurdacıya satılabiliyor.