EYT yasası için geri sayım başladı. Kasım ayının sonuna doğru Meclis gündemine gelmesi beklenen ve detaylarının Aralık ayında duyurulması planlana Emeklilikte Yaşa Takılanlar düzenlemesi için süreçte sona gelinirken, EYT Yasası ile Emeklilikte Yaşa Takılanlar için 2023 yılından itibaren emeklilik yolunun açılması bekleniyor. 8 Eylül 1999 ise EYT’de kritik tarih olarak biliniyor.
SGK, Bağ-Kur ve Emekli Sandığı kapsamında çalışan milyonlarca kişi Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) düzenlemesinin çıkmasını bekliyor. Detayları Aralık ayında duyurulacak EYT düzenlemesi için çok kritik iki detay ortaya çıktı. Bunlardan ilki kadın ve erkeklerde aranan yaş şartı, diğeri ise emekliliğin mecbur tutulup tutulamayacağı oldu. İşte EYT son durum detayları...
Teknik çalışmaları tamamlanan ve yaklaşık 1,5 ay sonra detaylar kamuoyu ile paylaşılacak düzenleme için maaşların nasıl bağlanacağı, nasıl hesaplama yapılacağı yasanın zorunlu olup olmayacağı ise en çok merak edilenler arasında yer alıyor. EYT yasası çıktıktan sonra yaş şartı dışındaki şartları tamam olanların; örneğin primi ve sigortalılık süresi tamam olanların maaş hesapları, diğer tüm emekli aylığı bağlananlar gibi, 3 dönem üzerinden yapılacak.
MAAŞ HESABI İÇİN 3 DÖNEM DİKKATE ALINACAK
2000 yılı öncesi, 2000 yılı - Ekim 2008 arası ve Ekim 2008'den sonraki dönem olmak üzere 3 ayrı hesaplama söz konusu olacak. Bu 3 dönemdeki hesaplar yapılıp birleştirilerek emeklinin maaşı ortaya çıkacak. Kısacası emekli maaşı hesaplaması yapılırken sigortalılık dönemindeki tüm kazançlar dikkate alınacak. Kişilerin çalıştıkları yıllar, aylık kazançları, çalışma süreleri, yaş beklerken ödenen fazla primler, işe ara verip vermemiş olmaları, maaşın miktarında etkili olacak.
KİMLER YÜKSEK EMEKLİ MAAŞI ALACAK?
EYT'ye tabi olanlar da temelde diğer hak sahipleri gibi prim gün sayısı çok olanlar değil SGK'ya bildirilen prime esas kazanç yani brüt maaşı yüksek olanlar daha fazla emekli maaşı alacak. Bütün çalışma hayatı asgari ücret üzerinden bildirilenler ise daha düşük maaş alacak. Burada üç ayrı hesaplama yapıldığı için tüm kazançlar önem kazanıyor. Yani son yıllar değil ilk çalışma hayatınızdan bu güne kadar tüm kazançlarınıza bakılıyor. Ayrıca 3 döneme ilişkin farklı Aylık Bağlama Oranları ve güncelleme katsayılarıyla nedeniyle; bu oranların yüksek olduğu dönemlerde primi daha fazla olan hak sahipleri daha yüksek emekli maaşı alacak.
KADEME KADEME EMEKLİ OLUNACAK
EYT yasası kapsamında yaklaşık 4 milyon kişinin olduğu ifade edilirken, yasa çıktığı ilk anda 1-1,5 milyon kişinin emeklilik hakkı elde etmesi bekleniyor. Bunun nedeni yaş şartı dışında prim ve süresi tamamlanmayan yaklaşık 3 milyon kişinin olduğu tahmin ediliyor. Bu kişilerde şartları tamamladığında kademe kademe emekli olacak.
EYT’DE PRİM GÜNÜ ŞARTI
EYT düzenlemesinin Aralık ayında kamuoyu ile paylaşılması bekleniyor. SGK sistemine 8 Eylül 1999 öncesinde girmiş ve çalışmaya başlayarak prim ödemiş milyonlarca vatandaş bu tarihte çıkartılan yasayla yaş şartı ile karşılaştı. Bu yasayla beraber kadınlar 20 yıl 5.000 gün, erkekler ise 25 yıl 5.000 gün prim ile emekli olmayı beklerken erkeklerde 58 kadınlarda ise 56'yı bulan yaş şartı ile karşılaştılar.
Örneğin; 8 Eylül 1999 öncesine dönüldüğünde bile yine en az 5.000 gün prim gerekecek. Bunun dışında yasanın getirdiği prim gün sayısı kabul edilirse bu kez işe giriş tarihine göre 5.000 ile 5.975 gün gerekecek. Böylece EYT'li olmasına rağmen primi eksik olanlar açısından emeklilik mümkün olmayacak. Yasanın başvuru süresine göre bu kişilerin primlerini tamamladıklarında emeklilik hakkı doğmuş olacak. Burada 3.600 günden kısmi emeklilik hakkı olsa da orada yaş şartı bulunuyor. Buna göre kısmi emeklilikte yaş şartı erkeklerde 60 kadınlarda 58'i bulabiliyor.
KADINLARDA YIL ŞARTI TAMAM, ERKEKLERDE KRİTİK TARİH 8 EYLÜL 2024
Sabah’tan Mete Dirice’nin haberine göre, prim gün sayısını tamamlamış olsa bile bir EYT'linin emekli olabilmesi için yıl şartını da yerine getirmesi gerekiyor. Yasanın çıkmasından önce sigortalı olanlar için kadınlarda 20 erkeklerde ise 25 yıl bekleme şartı bulunuyor. Buna göre kadınlar açısından yıl şartı 8 Eylül 2019 yılında tamamlandığı için bu şart sadece erkeklerde geçerli olacak. Ayrıca 8 Eylül 1997'den önce emeklilik sigortası başlangıcı olan erkekler de bu şartı tamamlandı.
YASA SONRASI BAŞVURU SÜRECİ HEMEN BAŞLAYACAK
EYT çalışması Aralık ayında Meclis'ten çıkıp yasalaşırsa başvuru süreci de başlayacak. Bundan sonra prim ve süresi dolmuş hak sahibi EYT'liler kendi seçtikleri bir tarihte ya da şartları tamamladıkları tarihte SGK'ya başvurarak emeklilik talep edecek.
EMEKLİLİK MECBUR MU TUTULACAK?
Çalıştıkları yerde yüksek maaş alan vatandaşların en çok merak ettiği sorulardan bir tanesi de bu. SGK mevzuatına göre bir vatandaşın emekli edilmesi için sigortalının talebi gerekiyor. Yani sigortalılar isterlerse şartları doldurduktan sonra emekli olabilir veya çalıştıkları yerde devam edebilir. EYT yasası ile de zorunlu bir başvuru süreci ve emeklilik olmayacağı ifade ediliyor. Burada da isteyen EYT'liler emekli olmak için başvuruda bulunacak.
Konuya ilişkin değerlendirmede bulunan SGK Uzmanı Özgür Erdursun böyle bir zorunluluğun gelmemesi halinde memurların birçoğunun emeklilik başvurusunda bulunmayacağını dile getirerek, “İlk etapta SGK’lı çalışanlar en fazla emeklilik talebinde bulunur. Bağ-Kur’luların çok borcu vardır. Günlerini tam olarak doldurmadığından çok fazla kişi emekli olamaz. Emekli Sandığı mensupları da devlet memuru olduğu için aylıkları yarı yarıya düşeceğinden, onların büyük bir kısmı emekli olmayı tercih dahi etmeyecek. Örneğin 14 bin lira ile çalışan memura emekli maaşı 8 bin lira verecekler. Bu kişi emekli olmayı tercih etmeyecek” ifadelerini kullandı.
1 OCAK’TA MAAŞ MARATONU BAŞLAYACAK
Emekli maaşları için süreç hak sahibinin başvuru tarihi itibariyle başlıyor. Ancak emekli maaşı hesaplaması dilekçenin verildiği aydan sonraki ay başından itibaren yapılıyor. Örneğin EYT yasasının Aralık ayında çıktığını varsayarsak, emekli olmak için başvuran bir EYT'linin maaş hesaplaması bir sonraki ay başından itibaren yapılıyor. Yani 1 Ocak tarihi itibarıyla maaş hesabı başlayacak. Maaş bağlanana kadar da biriken tutar süreç tamamlanınca emeklinin banka hesabına yatacak.