Cumhurbaşkanı Erdoğan Soçi'de Rus mevkidaşı Putin ile gerçekleştirdiği görüşme sonrası İdlib'de geri adım atılmayacağını, mutabakatın sürdüğünü belirtti. Erdoğan Afganistan, Karabağ ve ABD konularında da önemli açıklamalar yaptı.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Türkiye'nin, Suriye  konusunda Rusya'yla kararlaştırdığı her hususa bağlılığının sürdüğünü belirterek,  bunlardan geri adımın söz konusu olmadığını bildirdi. 

Cumhurbaşkanı Erdoğan, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile Soçi'de  yaptığı görüşmenin ardından Türkiye dönüşünde uçakta gazetecilerin sorularını  yanıtladı, değerlendirmelerde bulundu.

Putin'in davetine icabetle Soçi'ye yaptığı çalışma ziyaretini verimli  şekilde tamamladıklarını vurgulayan Erdoğan, sürekli telefon görüşmesi yaptıkları  Putin'le uzun aradan sonra yüz yüze yaptıkları bu ikili görüşmede, Türkiye ile  Rusya arasındaki ilişkileri ve bölgesel konuları ayrıntılı şekilde ele alma  imkanı bulduklarını söyledi.

Hem ikili ilişkilere yeni ve güçlü bir ivme kazandırmak hem de bölgede  yaşanan gelişmeler konusunda Putin'le 3 saati aşkın görüştüklerini aktaran  Erdoğan, "Bu çerçevede, bu senenin ilk 8 ayında, geçen yılın aynı dönemine  kıyasla yüzde 50'ye yakın artışla 21 milyar doları aşan ticaret hacmimizi, ortak  hedefimiz olan 100 milyar dolar seviyesine ulaştırmak için atılacak adımlara  odaklandık." diye konuştu.

Stratejik iş birliği alanı olarak gördükleri enerji alanında Rusya'yla  mevcut iş birliğini ilerletme konusunda mutabık kaldıklarını ifade eden Erdoğan,  sözlerini şöyle sürdürdü:

"TürkAkım ve Akkuyu Nükleer Enerji Santrali projelerine ilişkin durumu  değerlendirdik. Malum, kısa bir süre önce Akkuyu Nükleer Enerji Santrali'ni  ziyaret etmiştik. Burada 10 bin genç Türk mühendis çalışıyor. Bunun yanında 3 bin  genç Rus mühendis çalışıyor. Bu sayıyı daha da artıracaklar. Nasip olursa 2023'ün  mayıs ayında birinci üniteyi bitirme sözünü kendilerinden aldık. Ondan sonra iki,  üç, dört numaralı üniteler var. Tabii bizim 3 nükleer santral yapma hedefimiz  var. Sayın Putin'le 'Bu iki nükleer santrali de sizinle birlikte yapabilir  miyiz?' diye de görüştük. O zaman Türkiye, 3 nükleer enerji santraline sahip  olacak. 'Bu konuyla ilgili çalışalım' dediler."

Cumhurbaşkanı Erdoğan, görüşmede, turizm, tarım ve diğer alanlarda iş  birliğini geliştirmenin önemini de vurguladıklarını belirterek, turizmde  Rusya'nın, Türkiye'ye çok ciddi destek verdiğini, turizmde yaşanan sıkıntıların  Rusya'dan gelen turistlerle ciddi manada aşıldığını dile getirdi.

"Görüşmemizin odak noktasını bölgesel konular oluşturdu"

Bunun yanında görüşmenin odak noktasını bölgesel konuların  oluşturduğunu aktaran Erdoğan, Suriye, Karabağ, Libya ve Afganistan'daki  gelişmeleri etraflıca değerlendirme imkanı bulduklarını, aynı şekilde Azerbaycan  konusunu değerlendirdiklerini söyledi. Ortak adımlar hususunda samimi ve verimli  görüş alışverişinde bulunduklarını vurgulayan Erdoğan, Afganistan'daki  gelişmelerin de ele alınan bir diğer güncel başlık olduğunu kaydetti.

İdlib başta olmak üzere Suriye ile ilgili konuları da ayrıntılı  şekilde ele aldıklarını anlatan Erdoğan, şöyle devam etti:

"Uzun yıllardır süren Suriye krizi, ülkelerimiz başta olmak üzere tüm  bölgeye ağır maliyetler getirdi. İnsani dramlar yanında sürecin ekonomik yükü  hepimiz için katlanılmaz boyutlara ulaştı. Kaldı ki Türkiye olarak şu an  itibarıyla 4,5 milyona yakın mülteciye ev sahipliği yapıyoruz. Ayrıntıların  ötesine geçip bu meseleye kalıcı, nihai ve sürdürülebilir bir çözüm bulma  vaktinin geldiğini konuştuk. Bu konuda birlikte atacağımız adımların gerekliliği  üzerinde durduk. Sayın Putin'le görüşmemizde, bu yöndeki her türlü gerçekçi ve  adil adıma açık olduğumuzu özellikle belirttik.

Birçok aktörün sahada olduğu ve çetrefilli yönleri bulunan bölgesel  konularda zaman zaman bazı fikir ayrılıkları da olmuyor değil. Ama bu ikili  görüşmemizde hemen hemen bütün konularda bir birlikteliğin olduğunu gördük. Bu  tabii işin sevindirici yönüdür."

Putin'den kısa zamanda bir iadeiziyaret istediğini ve Putin'in buna  olumlu yaklaştığını aktaran Erdoğan, "Bir de 'Yüksek Düzeyli Stratejik Konsey  Toplantısı'nı bu yıl bitmeden Türkiye'de yapalım' dedim. Ona da olumlu cevap  verdi." dedi.

"Aynı yaklaşımı muhataplarımızdan da bekliyoruz"

Cumhurbaşkanı Erdoğan, değerlendirmelerinin ardından gazetecilerin  sorularını yanıtladı.

Putin'e, Rusya'nın 2018 Soçi Mutabakatı'nın gereği olan taahhütlerini  yerine getirmesi yönünde bir talep iletilip iletilmediği ve Rusya'nın İdlib  konusunda herhangi bir teminat verip vermediği sorusu üzerine Erdoğan, "Türkiye  olarak Suriye'de Rusya'yla birlikte kararlaştırdığımız her hususa bağlılığımızı  sürdürüyoruz. Buralardan herhangi bir geri adım atmak söz konusu değil. Bütün  mutabakatlara uymaya ve güvenlik koridorundaki radikal unsurların temizlenmesine de Türkiye olarak biz devam ettik. Bundan da taviz yok. Ama tabii aynı yaklaşımı  muhataplarımızdan da bekliyoruz." diye konuştu.

İdlib'de, Türkiye'nin güvenliğini sağladığı bölgelerde zaman zaman  bazı sıkıntılar yaşandığını ancak ilgili birimlerin muhataplarıyla görüşerek  bunları çözmenin gayreti içinde olduğunu anlatan Erdoğan, "Bu konuda da birlikte  hareket etmenin önemine vurgu yapıyoruz. Bundan sonraki süreçte de özellikle  liderler düzeyinde telefon diplomasisiyle, bunun yanında dışişleri ve savunma  bakanlarımızın, istihbarat örgütlerimizin müşterek çalışmalarıyla bunları  çözmenin gayreti içerisinde olalım dedik ve bu konuda da mutabakatımızı ortaya  koyduk." görüşünü paylaştı.

Bölgede ateşkesin sağlıklı bir şekilde devamının, özellikle  Türkiye'den geri dönüşleri hızla artıracağını dile getiren Erdoğan, "400 bini  İdlib bölgesine olmak üzere 1 milyondan fazla kişi evlerine, topraklarına dönüş  yaptı. Bu olumlu bir gelişme. Bu rakamı artırmak ve ülkemizde misafir ettiğimiz  Suriyelilerin güvenle topraklarına dönüşü için gerekli çalışmaları aralıksız  sürdürüyoruz." değerlendirmesinde bulundu.

Cumhurbaşkanı Erdoğan, "Benim özellikle üzerinde durduğum bir diğer  konu da PKK/YPG'nin Moskova'da olmasıydı. Bunu kendilerine hatırlattım. Aynı  şekilde bu örgüt ABD'de de Beyaz Saray'da ağırlandı. Burada da bunlara ilgi,  maalesef ileri derecede. Malum Amerikalı McGurk denilen bir adam var. Bu adam  terör örgütlerinin adeta sevk ve idaresini yapıyor. 'Terörle mücadele konusuyla  ilgili dayanışmamızı daha da artırmamız gerekir' dedik." ifadesini kullandı.

"Daha önce varılan mutabakatların gereği yapılmalıdır"

"ABD'nin PKK/YPG'ye verdiği destek söz konusu. Rusya ile 2018  Mutabakatı'ndan sonra Münbiç ve Tel Rıfat'tan terör unsurlarının ayıklanmasıyla  ilgili yeni bir mutabakat sözlü de olsa söz konusu olur mu? Bölgede terör  örgütlerinin saldırı girişimlerine karşı Rusya yeni bir adım atacak mı?"  şeklindeki soruya ise Erdoğan, "Terör örgütü PKK/YPG'nin, bu bölgelerdeki  varlığının sonlandırılmasıyla ilgili daha önce varılan mutabakatların gereği  yapılmalıdır." yanıtını verdi.

Bu görüşmede bölgedeki mevcut durumu değerlendirmekle birlikte,  gündemi ağırlıklı olarak iki ülke ilişkilerinin daha da geliştirileceği hususlar,  savunma sanayisinden siyasi ve askeri konulara kadar atılabilecek ortak adımlar  ve beraber yapılabilecek yatırımların oluşturduğunu belirten Erdoğan, şunları  kaydetti:

"Bu konularda Sayın Putin çok açık ve net yapabileceğimiz yatırımları  gündeme getirdi. Örneğin Akkuyu'nun yanı sıra ikinci ve üçüncü nükleer enerji  santralleri konusunu, savunma sanayisine yönelik atılabilecek adımları görüştük.  Tüm bunlarla beraber mesela Türkiye'nin uzay çalışmalarını konuştuk. Sayın Putin,  uzayla ilgili Türkiye ile beraber çalışmaya var. Uzayla ilgili atılabilecek  adımlarla ilgili de heyetlerimizi, ekiplerimizi çalıştıracağız. Yapılacak  çalışmayla da bunun zamanlamasını, yol haritası belirleyeceğiz. Ona göre de  inşallah ilerleyeceğiz. Yani uzay çalışmalarında da çok daha ileri boyutta bir  teklif var. Bir tane karada, bir tane denizde platform oluşturmak suretiyle,  buradan uzaya roket fırlatma çalışmalarını beraber yapabileceğimizin teklifini  sağ olsun yaptılar. Bu konuda da ilgili arkadaşlarımızı görevlendirerek  çalışacağız."

Erdoğan, "Görüşmenizde S-400'ün devamının alınmasına ilişkin bir süreç  şekillendi mi? F-35 programından Türkiye'nin çıkarılması sonrasında Rusya ile  yeni nesil savaş uçakları konusunda bir çalışma yürütülmesi, özellikle SU  uçaklarıyla alakalı bir çalışma yapılması konusu gündeme geldi mi?" sorusu  üzerine, S-400 konusunda sürecin devam ettiğini, geri adım atmak gibi bir şeyin  söz konusu olmadığını belirtti.

Bu yararlı görüşmede bu konuları etraflıca konuştuklarını ve bunları  daha ileri boyutlara nasıl taşıyacaklarını görüştüklerini anlatan Erdoğan, "Hatta  uçak motorları yapımında ne gibi adımlar atacağız, savaş uçaklarıyla ilgili ne  gibi adımlar atacağız; bunları da yine etraflıca konuşma imkanımız oldu. Allah  nasip ederse uçak motorları konusunda da aynı adımı atacağız. Bir diğer konu,  gemi inşasında da yine beraber birçok adım atabiliriz. Denizaltılara varıncaya  kadar, burada da yine Rusya ile müşterek adımlarımız inşallah olacaktır.  Çalışacağız. Durmak yok yola devam." diye konuştu.

Cumhurbaşkanı Erdoğan, Almanya ile yapılan Reis serisi denizaltıların  yapımına Ruslarla mı devam edileceği sorusuna, "Almanya işi biraz gevşekten  alıyor. Almanya eğer bu işte bize verdiği sözü yerine getirmezse yapacağımız iş,  alternatifleri bulmaktır. Alternatifler tükenmez." yanıtını verdi.

Putin ile görüşmede, Karabağ ile ilgili Zengezur Koridoru'nun gündeme  gelip gelmediğinin sorulması üzerine Erdoğan, Zengezur Koridoru'nun bütün bölge  için önemli bir imkan olacağını söyledi.

Burada hayata geçecek kara ve demir yolu hatlarının tüm bölge ülkeleri  için ticari ve ekonomik fırsatlar getireceğini vurgulayan Erdoğan, "Azerbaycan,  bu koridor için geniş çaplı çalışmalar yürütüyor. Tabi Ermenistan tarafının da  yükümlülüklerini yerine getirmesi gerekiyor." ifadesini kullandı.

Erdoğan, "Görüşmede, önerdiğiniz 6'lı platform konusu gündeme geldi  mi?" sorusunu ise "Ona Putin her an hazır zaten." diye yanıtladı.

ABD ile ilişkiler

"Amerika dönüşü, 'Biden ile gidişat pek hayra alamet değil'  demiştiniz. Gidişat hayra alamet değilse ABD ile ilişkilerde bilmediğimiz bir şey  var mı, yoksa sorunlar mı derinleşti?" sorusu üzerine Erdoğan, "Bunları söyledik,  cevap geldi zaten. Nasip olursa Roma'da görüşeceğiz. Oradan da inşallah Glasgow'a  gideceğiz. Glasgow'da da büyük ihtimalle görüşeceğiz. Demek ki hayra alamet bazı  adımlar atılıyor." değerlendirmesinde bulundu.

Cumhurbaşkanı Erdoğan, Türkiye'nin Taliban ile ilişkileri ve  Türkiye'nin Afganistan stratejisinin sorulması üzerine, Afganistan'dan tüm  askerleri çektiklerini, asker varlığı olarak Afganistan'da yer almadıklarını  hatırlattı.

Taliban'ın, Türkiye ile uyumlu bir çalışma içerisine girmesi halinde,  Taliban'la görüşmemek gibi bir ön yargılarının olmayacağının altını çizen  Erdoğan, "Çünkü Afganistan halkı, bizim yüz yıllara dayanan geçmişimiz olan bir  halktır. Yönetimle de uyum olması halinde biz her türlü görüşmeyi yapabiliriz.  Buna da kapımız açıktır." dedi.

Erdoğan, "Türkiye, Kabil Havalimanı'nın güvenliğini sağlama ve burayı  işletme düşüncesinden vaz mı geçti?" sorusuna, "Şu an itibarıyla yokuz, ama  ileride olabilir." cevabını verdi.

Cumhurbaşkanı Erdoğan, "Amerika, Afganistan’dan çekildi. Siz geçen gün  çok açık ve net bir şekilde 'Amerika Suriye'den de çekilsin' dediniz. Orta dönem  perspektifiyle baktığınız zaman Washington'ın nasıl bir adım atmasını  bekliyorsunuz?" sorusunu ise şöyle yanıtladı:

"Az önce bir isimden bahsettim; McGurk. Bu, aslında teröre destek  veren bir isimdir. Bu adam, PKK/YPG/PYD'nin adeta yönetmeni durumundadır. Tabi  benim bu ifadem, birilerini ciddi manada rahatsız edecektir. Bunu da biliyoruz.  Ama terör örgütleri ile el ele, kol kola oralarda dolaşan adamdır bu. Benim  teröristlerle mücadele verdiğim bir bölgede, bunun onlarla kol kola dolaşması,  beni ciddi manada rahatsız etmektedir. Şu anda da onun bu terör örgütleriyle iç  içe olması, beraber olması, konumunu zaten ifade etmektedir. Er veya geç Amerika  buradan çıkmalı ve burası Suriye halkına bırakılmalı."

Erdoğan, "Amerika ile ilgili çok net ifadeler ortaya koydunuz. ABD  Başkanı Biden ile G-20 Zirvesi'nde bir araya geleceğiniz bilgisi var. G-20  Zirvesi'ndeki görüşmeyi, Amerika-Rusya dengesinde siz nereye  konumlandırıyorsunuz?" sorusu üzerine, orada Biden ile yapacağı görüşmenin  boyutlarının nereye ulaşacağını göreceklerini dile getirdi.

Brüksel'de bir görüşmelerinin olduğunu, şimdi ise Roma'da bir görüşme  yapacaklarını anımsatan Erdoğan, şu bilgileri paylaştı:

"Belki bunları da konuşacağız. Suriye ile ilgili ABD'nin yaklaşımı ne  olacak? Bunları dillendirme fırsatımız olacak. Aramızdaki askeri siyasi,  ekonomik, ticari tüm ilişkileri ele alacağız. Mesela F-35 sorunu ne olacak? 1  milyar 400 milyon dolar ödeme yapmışız. Bu ne olacak? Bunların akıbetini görmemiz  lazım. Biz, elimizde bol para var da bunları etrafa saçan bir ülke değiliz. Bu  paraları da kolay kolay kazanmadık, kazanmıyoruz. Ya uçaklarımızı verecekler ya  da parayı verecekler."

Cumhurbaşkanı Erdoğan, yeni anayasa çalışması ve seçim yasasının ne  aşamada olduğunun sorulması üzerine, anayasa ile ilgili çalışmalarının bitme  noktasına geldiğini, bu arada yaşanan afetler sebebiyle bir kesintiye uğradığını,  tekrar bir araya gelip çalışmaları süratle bitireceklerini aktardı.

Siyasi Partiler Kanunu ile ilgili çalışmada da AK Parti Genel Başkan  Yardımcısı Hayati Yazıcı'nın, MHP'deki muhatabıyla yaptığı çalışmayı belirli bir  noktaya getirdiklerine dikkati çeken Erdoğan, "Son durumu bana bildirecekler.  Ondan sonra da hayırlısıyla buradaki kararımızı da vermiş olacağız. Devlet Bey  ile de bir araya gelip üzerinden geçme imkanımız olabilir. Zaten özellikle baraj  vesaire gibi konular medyaya da yansıdı." ifadesini kullandı.

Başkanlık sistemi

Cumhurbaşkanı Erdoğan, "Muhalefetin parlamenter demokrasiye dönüş  konusundaki tavrı ortada. Zaman zaman AK Parti içinde de buna dönük bazı fikirler  konuşulduğu iddia ediliyor. Bu konudaki görüşünüz nedir?" sorusu üzerine, şunları  kaydetti:

"Asla böyle bir şey söz konusu değil. Başkanlık sistemini getiren bir  iktidar kalkıp da muhalefetin kuyruğuna takılır mı? Böyle bir şey asla olamaz.  Biz başkanlık sistemini getirdik ve bu yeni sistemden de memnunuz. Başkanlık  sistemiyle inşallah yolumuza devam edeceğiz. Başkanlık sistemiyle aldığımız  mesafe de ortadadır. Bizi yıllarca geride bırakmış olan eski vesayetçi sistemi  tekrar denemenin anlamı yok. Eski sistem demek, yamalı bohça demektir. Eski  sistem demek, sürekli koalisyon hükümetlerinin olması demektir. Eski sistem  demek, kesinlikle sağlıklı bir yönetim biçiminin olmayışı demektir. Olay bu kadar  basittir."

Fahiş fiyatlar

Erdoğan, "Fahiş fiyat sorununda yalnızca zincir marketler mi sorumlu,  yoksa bunda üretim maliyetlerinin artmasının da etkisi var mı?" sorusu üzerine,  şu anda zincir market dedikleri bu güçlü marketlerin bu işin ağırlığını  oluşturduğunu aktardı.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, sözlerine şöyle devam etti:

"Bunların bir de altyapıları var. Bu altyapılar da ciddi manada bu  işin beslemesi oluyor. Şu anda bazı marketlerle ilgili bir denetim süreci olacak.  Bazı cezai müeyyideler gelecek. Böyle bir durum söz konusu. Biz, kendilerinden  hassasiyet bekliyoruz. Ticaret Bakanlığımız da denetimlerini sıklaştırarak  sürdürüyor. Bunu da devam ettireceğiz. Tarladan manava ve markete kadar bu süreci  çok daha ciddi bir şekilde denetleyeceğiz."